Zaprzeczenie ojcostwa.
Prawo rodzinne zawiera całą „gamę” domniemań co do pochodzenia dziecka. I tak – jeśli dziecko urodziło się w czasie trwania małżeństwa albo przed upływem trzystu dni od jego ustania lub unieważnienia, „przyjmuje” się, że dziecko pochodzi od męża matki. Jeżeli dziecko urodziło się przed upływem trzystu dni od ustania lub unieważnienia małżeństwa, lecz po zawarciu przez matkę drugiego małżeństwa, „przyjmuje” się, że dziecko pochodzi od drugiego męża. Powyższe domniemania nie działają jednak zawsze! Pierwszego nie stosuje się, jeżeli dziecko urodziło się po upływie trzystu dni od orzeczenia separacji, drugiego zaś – gdy dziecko urodziło się w następstwie procedury medycznie wspomaganej prokreacji, na którą wyraził zgodę pierwszy mąż matki. Domniemania mogą być także obalone. Robi się to za pomocą powództwa o zaprzeczenie ojcostwa. I o tym w niniejszym wpisie!
Regulacja.
Przedmiotem artykułu będą przepisy Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego (ustawa z dnia 25 lutego 1964 roku, aktualny tekst: http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19640090059) – konkretnie przepisy art. 62 – 70 k.r.i.o. i art. 86 k.r.i.o. Warto zapoznać się również z przepisami art. 453 – 458 Kodeksu postępowania cywilnego (ustawa z dnia 17 listopada 1964 roku, aktualny tekst: http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19640430296).
Powództwo o zaprzeczenie ojcostwa.
Należy zwrócić uwagę na liczne ograniczenia, zwłaszcza czasowe!, co do możliwości wytoczenia powództwa o zaprzeczenie ojcostwa.
Należy pamiętać również o tym, że zaprzeczenie ojcostwa nie jest dopuszczalne, jeżeli dziecko urodziło się w następstwie procedury medycznie wspomaganej prokreacji, na którą mąż matki wyraził zgodę.
Mąż matki…
Mąż matki może wytoczyć powództwo o zaprzeczenie ojcostwa w ciągu sześciu miesięcy od dnia, w którym dowiedział się o urodzeniu dziecka przez żonę, nie później jednak niż do osiągnięcia przez dziecko pełnoletności. Pewne wyjątki co do ww. terminu przewidziane są dla męża matki, który jest całkowicie ubezwłasnowolniony, a także męża matki chorego psychicznie, co do którego istnieją podstawy do ubezwłasnowolnienia całkowitego.
Powództwo o zaprzeczenie ojcostwa mąż matki winien wytoczyć przeciwko dziecku i matce, a jeżeli matka nie żyje – przeciwko samemu dziecku.
Lecz nie tylko mąż matki…
Wytoczenie powództwa o zaprzeczenie ojcostwa przez męża matki jest, zgodnie przynajmniej z moim doświadczeniem zawodowym, przypadkiem najczęściej występującym w praktyce. Należy jednak pamiętać, iż ten rodzaj powództwa może być wytoczony również przez matkę dziecka, samo dziecko, a wreszcie także i przez… prokuratora czy Rzecznika Praw Obywatelskich!
Matka może wytoczyć powództwo o zaprzeczenie ojcostwa swego męża w ciągu sześciu miesięcy od urodzenia dziecka. Powództwo o zaprzeczenie ojcostwa matka winna wytoczyć przeciwko mężowi i dziecku, a jeżeli mąż nie żyje – przeciwko dziecku.
Dziecko może wytoczyć powództwo o zaprzeczenie ojcostwa męża swojej matki po dojściu do pełnoletności. Nie może uczynić tego jednak później niż w ciągu trzech lat od osiągnięcia pełnoletności. Dziecko powinno wytoczyć powództwo przeciwko mężowi swojej matki i matce, a jeżeli matka nie żyje – przeciwko jej mężowi. Natomiast w sytuacji, gdy mąż matki nie żyje, powództwo powinno być wytoczone przeciwko kuratorowi ustanowionemu przez sąd opiekuńczy.
Do terminów przewidzianych na wytoczenie powództwa o zaprzeczenie ojcostwa przez matkę oraz przez dziecko – zastosowanie znajdują wyjątki związane z ubezwłasnowolnieniem całkowitym oraz chorobą psychiczną, tak jak to miało miejsce w przypadku męża matki.
Wreszcie – jeżeli chodzi o prokuratora (Rzecznika Praw Obywatelskich…) – może on wytoczyć powództwo jeżeli wymaga tego dobro dziecka lub ochrona interesu społecznego. Wytoczenie powództwa o zaprzeczenie ojcostwa przez prokuratora nie jest dopuszczalne po śmierci dziecka. Prokurator może również wstąpić do toczącej się sprawy o zaprzeczenie ojcostwa. Oczywiście – wymagać tego musi ochrona dobra dziecka lub interesu społecznego.
Ważne!
Prokurator może wytoczyć powództwo o zaprzeczenie ojcostwa w każdym czasie, z zastrzeżeniem wyżej wskazanego wyjątku związanego ze śmiercią dziecka! Może to być dla nas ratunek, gdy „przespaliśmy” swój własny termin…
Na czym polega sprawa o zaprzeczenie ojcostwa?
Czyli – co jest osią sporu w sprawie o zaprzeczenie ojcostwa. Ujmę to w sposób następujący – zaprzeczenie ojcostwa nastąpi jeśli w toku procesu zostanie wykazane, że mąż matki nie jest ojcem dziecka. W jaki sposób wykazać, że mąż matki nie jest ojcem dziecka? W postępowaniu w przedmiocie zaprzeczenia ojcostwa znajdują zastosowanie ogólne reguły dotyczące dowodów. Przede wszystkim musi pamiętać, że ciężar udowodnienia faktu spoczywa na osobie, która z faktu tego wywodzi skutki prawne. Przykładowo więc – mąż matki występujący z powództwem, winien zgłosić w pozwie dowody, które wykażą, że nie jest ojcem dziecka. Jakie to dowody? W sposób oczywisty nasuwają się tutaj na myśl badania genetyczne DNA czy dowód z grupowego badania krwi…
I na zakończenie…
Powództwo o zaprzeczenie ojcostwa należy odróżnić od powództwa o ustalenie bezskuteczności uznania ojcostwa. O tym drugim napiszę w jednym z kolejnych wpisów…
PS Warto zwrócić uwagę na wyłączenie wynikające z przepisu art. 1241 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego choć jest to raczej rzadko zdarzający się przypadek…
Stan prawny na dzień: 9 października 2017 roku.
Autor: adwokat Maciej Marczak, Kancelaria Adwokacka w Łodzi oraz Zduńskiej Woli.
Autor nie bierze odpowiedzialności za skutki zastosowania w praktyce informacji wynikających z powyższego artykułu. Autor wskazuje, iż zasadnym jest skonsultowanie się z prawnikiem – adwokatem bądź radcą prawnym przed podjęciem jakichkolwiek działań prawnych. Powyższy artykuł stanowi jedynie zarys bardzo szerokiej i złożonej kwestii prawnej. Prawa autorskie zastrzeżone.
