Wniosek o uchylenie lub zmianę środka zapobiegawczego.
Środki zapobiegawcze mogą być stosowane w celu zabezpieczenia prawidłowego toku postępowania karnego, wyjątkowo zaś – zapobieżenia popełnieniu przez podejrzanego/oskarżonego nowego, ciężkiego przestępstwa. Można je stosować tylko wtedy, gdy zebrane dowody wskazują na duże prawdopodobieństwo popełnienia przestępstwa przez podejrzanego/oskarżonego. Powyższe to tzw. ogólne przesłanki (czyli warunki) stosowania środków zapobiegawczych. O przesłankach tych warto pamiętać, gdy sporządzamy wniosek o uchylenie bądź zmianę środka zapobiegawczego. Dlaczego? O tym w niniejszym wpisie!
Przesłanki szczególne.
W przepisach prawa znajdziemy również i bardziej precyzyjne warunki dla stosowania środków zapobiegawczych, tzw. przesłanki szczególne. Wśród nich występują:
– uzasadniona obawa ucieczki lub ukrycia się podejrzanego/oskarżonego, zwłaszcza wtedy, gdy nie można ustalić jego tożsamości albo nie ma on w kraju stałego miejsca pobytu,
– uzasadniona obawa, że podejrzany/oskarżony będzie nakłaniał do składania fałszywych zeznań lub wyjaśnień albo w inny bezprawny sposób utrudniał postępowanie karne,
– wyjątkowo – uzasadniona obawa, że podejrzany/oskarżony, któremu zarzucono popełnienie zbrodni lub umyślnego występku, popełni przestępstwo przeciwko życiu, zdrowiu lub bezpieczeństwu powszechnemu, zwłaszcza, gdy popełnieniem takiego przestępstwa groził.
Należy zaznaczyć, że oprócz wymienionych do tej pory przesłanek, Kodeks postępowania karnego zawiera także i dalsze warunki, odnoszące się do konkretnych środków zapobiegawczych (w szczególności – tymczasowego aresztowania).
Przepisy ustawy.
A jeżeli wspomniałem już o Kodeksie postępowania karnego – wpis odnosi się właśnie do tej ustawy. Pełny tekst Kodeksu do znalezienia pod następującym linkiem: http://prawo.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU19970890555.
Środki zapobiegawcze.
I jeszcze kilka słów niezbędnego wyjaśnienia o środkach zapobiegawczych. Środki zapobiegawcze mogą być stosowane tylko względem osoby wobec której wydano postanowienie o przedstawieniu zarzutów. Jeżeli chodzi o aspekt czasowy – mogą być stosowane aż do rozpoczęcia wykonywania kary, przy czym tymczasowe aresztowanie tylko w przypadku orzeczenia kary pozbawienia wolności. Środki zapobiegawcze stosuje sąd, w postępowaniu przygotowawczym zaś – prokurator, z wyjątkiem jednak tymczasowego aresztowania, które może nastąpić tylko na mocy postanowienia sądu. Środkami zapobiegawczymi, z którymi najczęściej spotykam się w swojej praktyce zawodowej są:
– tymczasowe aresztowanie,
– poręczenie majątkowe,
– dozór Policji,
– zakaz opuszczania kraju.
Wniosek o uchylenie lub zmianę środka zapobiegawczego.
Do tej pory wiele miejsca poświęciłem przesłankom (warunkom) stosowania środków zapobiegawczych. Ma to jednak swoje uzasadnienie. Otóż środek zapobiegawczy winien być niezwłocznie uchylony bądź zmieniony, jeżeli ustaną przyczyny, wskutek których został on zastosowany, lub powstaną przyczyny uzasadniające jego uchylenie lub zmianę. W teorii powinno stać się to „z urzędu”, bez potrzeby podejmowania jakichkolwiek działań przez podejrzanego/oskarżonego.
Jak jednak powszechnie jest wiadomo – swoje sprawy najlepiej brać we własne ręce. W przypadku środków zapobiegawczych Kodeks postępowania karnego wprost stanowi o możliwości zgłoszenia wniosku w przedmiocie uchylenia bądź zmiany środka zapobiegawczego.
Kto może wnieść wniosek? -> Wspomniany wniosek może wnieść podejrzany/oskarżony. Może to uczynić również ustanowiony w sprawie obrońca.
Kiedy wnieść wniosek? -> Ustawa nie zawiera żadnych ograniczeń co do czasu wniesienia wniosku, nie istnieją również ograniczenia co do ilości wnoszonych wniosków tego typu w toku postępowania w danej sprawie (tj. wniosek można ponawiać).
Co powinien zawierać wniosek? -> Przede wszystkim – precyzyjnie sformułowane żądanie uchylenia bądź zmiany stosowanego środka zapobiegawczego. Po drugie – uzasadnienie. W tej części należy skupić się na wykazaniu, że ustały przyczyny, wskutek których środek został zastosowany, lub powstały przyczyny uzasadniające jego uchylenie lub zmianę. Prostszymi słowy – należy skoncentrować się na wskazanych już wcześniej przeze mnie – przesłankach stosowania środków zapobiegawczych.
Do kogo kierować wniosek? -> W przedmiocie wniosku rozstrzyga, najpóźniej w ciągu 3 dni, prokurator, a po wniesieniu aktu oskarżenia do sądu – sąd przed którym toczy się sprawa.
Czy wniosek podlega opłacie? -> Wniosek o uchylenie lub zmianę środka zapobiegawczego wolny jest od opłat.
Czy na postanowienie w przedmiocie wniosku przysługuje zażalenie? -> Tak, podejrzany/oskarżony może odwołać się od rzeczonego postanowienia w drodze zażalenia. Jednakże – zażalenie przysługuje tylko wtedy, gdy wniosek o uchylenie lub zmianę środka zapobiegawczego został złożony po upływie co najmniej 3 miesięcy od dnia wydania postanowienia w przedmiocie danego środka zapobiegawczego.
Stan prawny na dzień: 02 kwietnia 2020 roku.
Autor: adwokat Maciej Marczak, Kancelarie Adwokackie w Łodzi oraz w Zduńskiej Woli.
Autor nie bierze odpowiedzialności za skutki zastosowania w praktyce informacji wynikających z powyższego artykułu. Autor wskazuje, iż zasadnym jest skonsultowanie się z prawnikiem – adwokatem bądź radcą prawnym przed podjęciem jakichkolwiek działań prawnych. Powyższy artykuł stanowi jedynie zarys bardzo szerokiej i złożonej kwestii prawnej. Prawa autorskie zastrzeżone.
