Warunkowe umorzenie postępowania karnego.

Warunkowe umorzenie postępowania karnego jest tzw. środkiem probacyjnym – innymi słowy: środkiem związanym z poddaniem sprawcy próbie. Polega ono, na co wskazuje sama nazwa tej instytucji prawnej, na zaniechaniu skazania i wymierzenia kary sprawcy przestępstwa. Zastosowanie warunkowego umorzenia postępowania karnego obwarowane jest kilkoma warunkami, nawet jednakże w sytuacji ich spełnienia – ostateczna decyzja zależna jest od uznania sędziowskiego… Zapraszam do lektury!

Regulacja.

Wpis koncentruje się na przepisach art. 66 – 68 Kodeksu Karnego (ustawa z dnia 6 czerwca 1997 roku, aktualny tekst ustawy do znalezienia pod następującym linkiem:  http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19970880553).

Warunkowe umorzenie postępowania – przesłanki zastosowania.

We wstępie wyjaśniłem już z grubsza na czym polega warunkowe umorzenie postępowania karnego. Teraz czas na drugą z istotnych kwestii – jakie są warunki zastosowania przez sąd warunkowego umorzenia?

Otóż – sąd może warunkowo umorzyć postępowanie karne, jeżeli wina i społeczna szkodliwość czynu nie są znaczne, okoliczności jego popełnienia nie budzą wątpliwości, a postawa sprawcy niekaranego za przestępstwo umyślne, jego właściwości i warunki osobiste oraz dotychczasowy sposób życia uzasadniają przypuszczenie, że pomimo umorzenia postępowania będzie przestrzegał porządku prawnego, w szczególności nie popełni przestępstwa. Jednakże, mimo spełnienia wyżej wymienionych przesłanek, warunkowego umorzenia nie można zastosować w stosunku do sprawcy przestępstwa zagrożonego karą przekraczającą 5 lat pozbawienia wolności.

Warunkowe umorzenie postępowania karnego dokonane może zostać tylko przez sąd. Zastosowanie tej instytucji uzależnione jest od uznania sędziowskiego, które musi znaleźć oparcie w okolicznościach danej, konkretnej sprawy („sąd może…”). Niekaralność obejmuje także przypadki, w których sąd odstąpił od wymierzenia kary czy też przypadki, w których zastosowano środki przewidziane dla nieletnich, ewentualnie – środki zabezpieczające. Oczywistym jest, że z osobą niekaraną za przestępstwo umyślne mamy do czynienia jeśli nastąpiło zatarcie skazania za takie przestępstwo (o zatarciu skazania przeczytacie Państwo tutaj: http://notatkizprawa.blog.pl/zatarcie-skazania/).

Z orzecznictwa sądowego…

Z dobrodziejstwa warunkowego umorzenia postępowania może skorzystać wyłącznie sprawca niekarny za przestępstwo umyślne. Przesłanka ta ma charakter bezwzględny i uzależnia orzekanie o warunkowym umorzeniu postępowania od ustalenia, że sprawca nie jest karany za jakiekolwiek przestępstwo umyślne, niezależnie od jego podobieństwa do czynu będącego przedmiotem postępowania i rodzaju wymierzonej uprzednio kary.

Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 4 października 2016 roku, sygn. akt: V KK 211/16.

Okres próby.

Warunkowe umorzenie postępowania karnego następuje na okres próby, który wynosi od roku do 3 lat i biegnie od uprawomocnienia się orzeczenia. Umarzając warunkowo postępowanie karne, sąd może w okresie próby oddać sprawcę pod dozór kuratora lub osoby godnej zaufania, stowarzyszenia, instytucji albo organizacji społecznej, do której działalności należy troska o wychowanie, zapobieganie demoralizacji lub pomoc skazanym. Sąd nakłada również na sprawcę obowiązek naprawienia szkody w całości albo w części, a w miarę możliwości również obowiązek zadośćuczynienia za doznaną krzywdę, albo zamiast tych obowiązków orzeka nawiązkę. Sąd może nałożyć na sprawcę inne obowiązki, świadczenia lub zakazy wymienione szczegółowo w Kodeksie Karnym.

Jak to się stosuje?

Załóżmy, że spełnione są przesłanki warunkowego umorzenia postępowania karnego. W takiej sytuacji prokurator może zamiast aktu oskarżenia sporządzić i skierować do sądu wniosek o takie umorzenie. Wniosek prokuratora nie jest jednak przesłanką zastosowania warunkowego umorzenia, sąd może sięgnąć po tą instytucję również wtedy, gdy wniosku prokuratora nie było. Oczywiście warunkowe umorzenie postępowania może postulować sam oskarżony czy też jego obrońca. W przedmiocie warunkowego umorzenia postępowania sąd orzeka wyrokiem, który może być wydany na posiedzeniu. Wyrok warunkowo umarzający postępowanie nie jest wyrokiem skazującym.

Podjęcie warunkowo umorzonego postępowania.

Ponieważ mamy do czynienia z środkiem probacyjnym, tj. zakładającym poddanie sprawcy próbie, oczywiście przewidziana została możliwość podjęcia postępowania umorzonego (zresztą wskazuje na jej istnienie już sama „warunkowość” w nazwie instytucji).

Sąd podejmuje postępowanie karne, jeżeli sprawca w okresie próby popełnił przestępstwo umyślne, za które został prawomocnie skazany.

Sąd może podjąć postępowanie karne, jeżeli sprawca w okresie próby rażąco narusza porządek prawny, w szczególności gdy popełnił inne niż wskazane we wcześniejszym zdaniu przestępstwo, jeżeli uchyla się od dozoru, wykonania nałożonego obowiązku lub orzeczonego środka karnego, środka kompensacyjnego lub przepadku albo nie wykonuje zawartej z pokrzywdzonym ugody. Natomiast jeżeli opisana wyżej sytuacja miała miejsce po udzieleniu sprawcy pisemnego upomnienia przez sądowego kuratora zawodowego, sąd nie będzie miał wyjścia i podejmie postępowanie karne, chyba że przemawiają przeciwko temu szczególne względy.

Sąd może podjąć postępowanie karne, jeżeli sprawca po wydaniu orzeczenia o warunkowym umorzeniu postępowania, lecz przed jego uprawomocnieniem się, rażąco narusza porządek prawny, a w szczególności gdy w tym czasie popełnił przestępstwo.

Z orzecznictwa sądowego…

Pojęcia „porządku prawnego” używanego na gruncie prawa karnego jako przesłanki nawiązującej do postawy sprawcy (zob. art. 68 § 2, art. 75 § 2, art. 77 k.k.), nie należy sprowadzać wyłącznie do porządku w znaczeniu karnoprawnym. Popełnienie przestępstwa jest tylko jedną z form naruszenia tego porządku. Może to być również popełnienie wykroczenia, jak i zachowanie niebędące czynem zabronionym pod groźbą kary, np. naruszenie obowiązków pracownika, a także – jak w badanej sprawie – powinność troski o fizyczny i duchowy rozwój dzieci, zatem zapewnienie dzieciom stabilnej sytuacji rodzinnej. Wystąpienie przeciwko tej normie może polegać, m.in. na niewłaściwym, zagrażającemu dobru dzieci postępowaniu polegającemu na destabilizowaniu ich położenia.

Postanowienie Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 25 czerwca 2013 roku, sygn. akt: II AKzw 631/13.

Należy pamiętać, że warunkowo umorzonego postępowania nie można podjąć później niż w ciągu 6 miesięcy od zakończenia okresu próby.

Podsumowując…

Instytucja warunkowego umorzenia postępowania karnego jest szeroko stosowana w praktyce wymiaru sprawiedliwości (w 2015 roku w sądach pierwszej instancji zastosowano tą instytucję – 26.959 razy; dane za: P. Kozłowska – Kalisz [w] M. Mozgawa (red.), Kodeks Karny. Komentarz aktualizowany, wyd. LEX, 2017 rok). Ze względu na warunki stosowania tej instytucji stanowi ona reakcję wymiaru sprawiedliwości na drobną przestępczość…

Stan prawny na dzień: 18 lipca 2017 roku.

Autor: adwokat Maciej Marczak, Kancelaria Adwokacka w Łodzi i Zduńskiej Woli.

Autor nie bierze odpowiedzialności za skutki zastosowania w praktyce informacji wynikających z powyższego artykułu. Autor wskazuje, iż zasadnym jest skonsultowanie się z prawnikiem – adwokatem bądź radcą prawnym przed podjęciem jakichkolwiek działań prawnych. Powyższy artykuł stanowi jedynie zarys bardzo szerokiej i złożonej kwestii prawnej. Prawa autorskie zastrzeżone.