Warunkowe przedterminowe zwolnienie.

Dzisiejszy wpis poświęcę warunkowemu przedterminowemu zwolnieniu, starając się wyjaśnić Państwu, w przystępny sposób, podstawowe kwestie dotyczące tej instytucji prawnej. Warunkowe przedterminowe zwolnienie polega na wstrzymaniu izolacji penitencjarnej przestępcy, co do którego istnieje pozytywna prognoza kryminologiczna, pozwalając mu w ten sposób na readaptację do społeczeństwa…

Gdzie szukać przepisów?

Regulacja warunkowego przedterminowego zwolnienia „rozbita” jest na dwie części – pierwsza to przepisy art. 77 – 82 Kodeksu karnego (ustawa z dnia 6 czerwca 1997 roku, tekst jednolity: Dz.U.2016.1137), druga zaś – przepisy art. 159 – 163 Kodeksu karnego wykonawczego (ustawa z dnia 6 czerwca 1997 roku, Dz.U.1997.90.557 ze zm.).

Na czym polega warunkowe przedterminowe zwolnienie?

Warunkowe przedterminowe zwolnienie, jak wskazuje sama nazwa tej instytucji, polega na zaprzestaniu wykonywania orzeczonej wobec przestępcy kary pozbawienia wolności jeszcze przed upływem, wynikającego z wyroku sądu, terminu wykonywania takiej kary.

Kiedy można zastosować warunkowe przedterminowe zwolnienie?

Warunkowe przedterminowe zwolnienie ma zastosowanie wyłącznie do kary pozbawienia wolności, orzeczonej wobec sprawcy przestępstwa przez sąd w wyroku skazującym. Nie może być więc ono zastosowane w przypadku każdego rodzaju izolacji sprawcy czynu zabronionego. Nie jest możliwe w przypadku skazanych, wobec których zarządzono wykonanie zastępczej kary pozbawienia wolności w zamian za nieuiszczoną grzywnę lub niewykonaną karę ograniczenia wolności. Warunkowe przedterminowe zwolnienie nie może być także zastosowane wobec osób ukaranych aresztem za wykroczenie.

Warunkowe przedterminowe zwolnienie może być natomiast zastosowane co do skazanego, wobec którego orzeczono karę pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania, a którą to karę następczo zarządzono i skierowano do wykonania. Będzie mogło być również zastosowane do osób skazanych na karę aresztu wojskowego.

Przesłanki warunkowego przedterminowego zwolnienia.

Podstawowym warunkiem zastosowania warunkowego przedterminowego zwolnienia jest tzw. pozytywna prognoza kryminologiczna. Prognozę taką buduje się w oparciu o okoliczności, które szczegółowo wymienia przepis art. 77 §1 Kodeksu karnego – postawę skazanego, jego właściwości i warunki osobiste, okoliczności popełnienia przestępstwa oraz zachowanie skazanego po popełnieniu przestępstwa i w czasie odbywania kary, a które to okoliczności muszą uzasadniać przekonanie, że skazany po zwolnieniu będzie stosował się do orzeczonego środka karnego lub zabezpieczającego (o ile, oczywiście, o zastosowaniu takiego środka orzeczono) i przestrzegał porządku prawnego, w szczególności nie popełni ponownie przestępstwa. W praktyce ważną rolę w zakresie ustalania prognozy kryminologicznej odgrywa opinia administracji zakładu karnego, w którym skazany karę odbywa.

Oprócz wskazanego wyżej, podstawowego warunku „merytorycznego”, dla zastosowania warunkowego przedterminowego zwolnienia konieczne jest również spełnienie warunku formalnego. Warunek ten jest następujący – zwolnienie może zostać dokonane dopiero po odbyciu co najmniej połowy kary. Surowiej ten warunek sformułowany został w stosunku do recydywisty i multirecydywisty (odpowiednio – 2/3 i 3/4 kary), skazanego na karę 25 lat pozbawienia wolności (warunkowe przedterminowe zwolnienie dopiero po odbyciu 15 lat kary) i wreszcie – skazanego na karę dożywotniego pozbawienia wolności (odbyte co najmniej 25 lat kary…). Co więcej – w szczególnie uzasadnionych przypadkach, sąd merytorycznie rozstrzygający sprawę karną może wyznaczyć surowsze ograniczenia do skorzystania przez skazanego z warunkowego przedterminowego zwolnienia.

W sytuacji, gdy skazany odbywa kolejno wiele niepodlegających łączeniu kar pozbawienia wolności – warunkiem zastosowania przedterminowego zwolnienia będzie odbycie przez skazanego co najmniej połowy sumy takich kar. Przy czym – obostrzenia dot. recydywisty i multirecydywisty znajdą zastosowanie jeżeli przynajmniej jedno z przestępstw było popełnione w warunkach recydywy bądź multirecydywy (wtedy – warunkowe przedterminowe zwolnienie po odbyciu odpowiednio 2/3 i 3/4 sumy kar!). Natomiast niezależnie od wspomnianych obostrzeń – skazanego zawsze można zwolnić po odbyciu przez niego 15 lat pozbawienia wolności. Ograniczenia warunkowego przedterminowego zwolnienia związane z karą 25 lat pozbawienia wolności albo karą dożywotniego pozbawienia wolności znajdą zastosowanie, gdy przynajmniej jedna z wykonywanych po kolei i niepodlegających łączeniu kar, będzie karą 25 lat pozbawienia wolności bądź karą dożywotniego pozbawienia wolności.

Ważne!

W praktyce bardzo często zdarza się, że sąd orzekający o warunkowym przedterminowym zwolnieniu, bierze pod rozwagę okoliczności takie jak: rodzaj popełnionego przestępstwa, względy natury sprawiedliwościowej lub potrzeba kształtowania świadomości prawnej społeczeństwa, zbyt krótki okres, jaki upłynął od odbycia minimum kary uprawniającej do warunkowego zwolnienia lub zbyt długi okres pozostały do końca kary. Należy wskazać, iż są to przesłanki nie mieszczące się w katalogu, który wynika z przepisu art. 77 § 1 Kodeksu karnego (przytoczone wcześniej jako „merytoryczne”) i jako takie nie mogą być podstawą dla rozstrzygnięcia o warunkowym przedterminowym zwolnieniu. Opierając się na takich przesłankach sąd narusza prawo materialne, co może być podniesione w odpowiednim zażaleniu.

W przypadku ponownego warunkowego przedterminowego zwolnienia ustawa przewiduje dodatkowe obostrzenia co do terminu, w którym takie zwolnienie może być udzielone.

Kto może złożyć wniosek o warunkowe przedterminowe zwolnienie?

Wniosek pochodzić może oczywiście od samego skazanego jak i jego obrońcy. W przypadku nieuwzględnienia wniosku, kolejny wniosek rozpoznany zostanie dopiero po upływie oznaczonego okresu (3 lub 6 miesięcy od wydania właściwego postanowienia). Wniosek złożyć może również dyrektor zakładu karnego lub sądowy kurator zawodowy. Wniosek pochodzący od skazanego bądź jego obrońcy podlega opłacie w wysokości 45 złotych. Możliwe jest również zgłoszenie wniosku przez skazanego o zwolnienie od konieczności poniesienia opłaty.

Kto orzeka o warunkowym przedterminowym zwolnieniu?

O warunkowym przedterminowym zwolnieniu orzeka sąd penitencjarny na posiedzeniu, które odbywa się w zakładzie karnym. Skazany oraz jego obrońca mają prawo wziąć udział w takim posiedzeniu. Sąd rozstrzyga postanowieniem, na które przysługuje zażalenie.

Okres próby.

Zastosowanie warunkowego przedterminowego zwolnienia zawsze wiąże się z istnieniem okresu próby. Okres ten odpowiada okresowi pozostałej skazanemu do odbycia kary ale jednocześnie nie może być krótszy niż 2 lata ani dłuższy niż 5 lat. Jeżeli skazanym jest multirecydywista, okres próby nie może być krótszy niż 3 lata, a w przypadku zwolnienia z kary 25 lat pozbawienia wolności lub dożywotniego pozbawienia wolności okres próby wynosi 10 lat.

W okresie próby mogą zostać nałożone na skazanego określone ustawowo obowiązki, zaś od jego zachowania w okresie próby zależeć będzie czy warunkowe przedterminowe zwolnienie nie zostanie odwołane.

Obowiązki oraz długość okresu próby mogą być modyfikowane w trakcie trwania okresu próby przez właściwy sąd penitencjarny.

Co po upływie okresu próby?

Jeżeli w okresie próby i w ciągu 6 miesięcy od jej zakończenia nie odwołano warunkowego zwolnienia, karę uważa się za odbytą z chwilą warunkowego zwolnienia. Jednakże w przypadku objęcia wyrokiem łącznym kary, z której odbywania skazany został warunkowo zwolniony, na poczet orzeczonej kary łącznej zalicza się jedynie okres faktycznego odbywania kary.

Na zakończenie…

Na ewentualne postanowienie o odwołaniu warunkowego przedterminowego zwolnienia przysługuje zażalenie…

Stan prawny na dzień: 21 lutego 2017 roku

Autor: adw. Maciej Marczak

Autor nie bierze odpowiedzialności za skutki zastosowania w praktyce informacji wynikających z powyższego artykułu. Autor wskazuje, iż zasadnym jest skonsultowanie się z prawnikiem – adwokatem bądź radcą prawnym przed podjęciem jakichkolwiek działań prawnych. Powyższy artykuł stanowi jedynie zarys bardzo szerokiej i złożonej kwestii prawnej. Prawa autorskie zastrzeżone.