Porozumienie małżonków o sposobie wykonywania władzy rodzicielskiej i utrzymywaniu kontaktów z dzieckiem po rozwodzie.
Zgodnie z przepisem art. 58 § 1 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego (Dz. U. 1964, nr 9, poz. 59, ze zm., aktualny tekst dostępny tutaj: http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19640090059) w wyroku rozwodowym sąd obowiązkowo rozstrzyga o władzy rodzicielskiej nad wspólnym małoletnim dzieckiem obojga małżonków i o kontaktach rodziców z dzieckiem (choć tutaj ustawa przewiduje pewien wyjątek – zgodny wniosek stron wyłączy orzekanie przez sąd w zakresie kontaktów) oraz orzeka, w jakiej wysokości każdy z małżonków jest obowiązany do ponoszenia kosztów utrzymania i wychowania dziecka. Małżonkowie mogą w istotny sposób wpłynąć na kształt rozstrzygnięcia sądu w wyżej wskazanym zakresie zawierając i przedstawiając w toku postępowania rozwodowego pisemne porozumienie dot. sposobu wykonywania władzy rodzicielskiej i utrzymywania kontaktów z dzieckiem po rozwodzie. Przedstawienie porozumienia, o ile jest ono zgodne z dobrem dziecka, gwarantuje pozostawienie przez sąd władzy rodzicielskiej obojgu rodzicom, oczywiście o ile taka jest ich wola.
Wpierw, przytoczmy właściwe przepisy Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego:
Art. 58. § 1. W wyroku orzekającym rozwód sąd rozstrzyga o władzy rodzicielskiej nad wspólnym małoletnim dzieckiem obojga małżonków i o kontaktach rodziców z dzieckiem oraz orzeka, w jakiej wysokości każdy z małżonków jest obowiązany do ponoszenia kosztów utrzymania i wychowania dziecka. Sąd uwzględnia pisemne porozumienie małżonków o sposobie wykonywania władzy rodzicielskiej i utrzymywaniu kontaktów z dzieckiem po rozwodzie, jeżeli jest ono zgodne z dobrem dziecka. Rodzeństwo powinno wychowywać się wspólnie, chyba że dobro dziecka wymaga innego rozstrzygnięcia.
§ 1a. W braku porozumienia, o którym mowa w § 1, sąd, uwzględniając prawo dziecka do wychowania przez oboje rodziców, rozstrzyga o sposobie wspólnego wykonywania władzy rodzicielskiej i utrzymywaniu kontaktów z dzieckiem po rozwodzie. Sąd może powierzyć wykonywanie władzy rodzicielskiej jednemu z rodziców, ograniczając władzę rodzicielską drugiego do określonych obowiązków i uprawnień w stosunku do osoby dziecka, jeżeli dobro dziecka za tym przemawia.
§ 1b. Na zgodny wniosek stron sąd nie orzeka o utrzymywaniu kontaktów z dzieckiem.
W literaturze prawniczej podkreślana jest wielość pozytywnych aspektów związanych z zawarciem i przedstawieniem przez małżonków w toku postępowania rozwodowego porozumienia dotyczącego sposobu wykonywania władzy rodzicielskiej i utrzymywania kontaktów z dzieckiem po rozwodzie. Do najważniejszych z nich, moim zdaniem, należy zaliczyć:
– precyzyjne wskazanie rodzicom ich praw oraz obowiązków po rozwodzie względem wspólnego dziecka,
– precyzyjne określenie reguł dotyczących wykonywania władzy rodzicielskiej nad wspólnym dzieckiem oraz realizacji kontaktów z nim, przy uwzględnieniu woli obojga rodziców,
– będące konsekwencją dwóch powyżej wskazanych aspektów – ograniczenie możliwości wystąpienia po rozwodzie konfliktu między rodzicami na tle sprawowania władzy rodzicielskiej oraz kontaktów ze wspólnym dzieckiem.
Przedstawienie porozumienia w istotny sposób przyśpiesza postępowanie rozwodowe, gwarantuje pozostawienie władzy rodzicielskiej obojgu rodzicom – oczywiście o ile oni sami mają taką wolę, zapewnia stronom bardziej satysfakcjonujące rozstrzygnięcie w zakresie władzy rodzicielskiej i kontaktów niż w sytuacji, gdy kwestia ta zostanie powierzona rozstrzygnięciu sądu, ułatwia wykonywanie władzy rodzicielskiej i kontaktów z dzieckiem po rozwodzie. Na marginesie należy wskazać, iż mimo istotnych zalet zawarcia porozumienia, jego znaczenie zostało ograniczone ostatnimi zmianami legislacyjnymi – ustawa z dnia 25 czerwca 2015 roku O zmianie ustawy – Kodeks rodzinny i opiekuńczy oraz ustawy – Kodeks postępowania cywilnego (Dz.U.2015.1062) uniezależniła bowiem pozostawienie władzy rodzicielskiej obojgu rodzicom od koniecznego warunku przedstawienia porozumienia o sposobie wykonywania władzy rodzicielskiej i utrzymywaniu kontaktów z dzieckiem po rozwodzie. W chwili obecnej – zgodne z dobrem dziecka porozumienie gwarantuje jedynie, iż przyjęte w nim przez rodziców rozwiązania nie zostaną zastąpione rozstrzygnięciem sądu, w tym rozstrzygnięciem powierzającym wykonywanie władzy rodzicielskiej tylko jednemu z rodziców.
Porozumienie stanowiące przedmiot niniejszej analizy może dotyczyć, jak sama nazwa wskazuje, dwóch kwestii:
– wykonywania władzy rodzicielskiej,
– realizacji kontaktów z dzieckiem.
Należy wskazać, iż małżonkowie nie muszą w ramach porozumienia uregulować wszystkich spraw mieszczących się w przysługującej im władzy rodzicielskiej. Większa ilość szczegółów zapewnia jednak większą szansę na uniknięcie konfliktów w przyszłości. Za niedopuszczalne natomiast uznaje się uregulowanie w ramach porozumienia dotyczącego sposobu wykonywania władzy rodzicielskiej i utrzymywania kontaktów z dzieckiem po rozwodzie jedynie sposobu rozstrzygnięcia o władzy rodzicielskiej.
W praktyce, w ramach porozumienia przedstawianego sądowi przez małżonków w toku postępowania rozwodowego, często zawarte są ustalenia dot. obowiązku dostarczania dziecku środków utrzymania i wychowania przez rodziców. Choć formalnie poza granicami porozumienia, postanowienia w tym przedmiocie również mogą okazać się skuteczne – należy je bowiem traktować jako zawartą przed orzeczeniem rozwodu ugodę między małżonkami. Ugoda taka jest ważna, o ile nie określa świadczeń alimentacyjnych w sposób sprzeczny z treścią przepisu art. 135 § 1 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego.
Art. 135. § 1. Zakres świadczeń alimentacyjnych zależy od usprawiedliwionych potrzeb uprawnionego oraz od zarobkowych i majątkowych możliwości zobowiązanego.
Co do formy porozumienia – do chwili wejścia w życie ustawy z dnia 25 czerwca 2015 roku O zmianie ustawy – Kodeks rodzinny i opiekuńczy oraz ustawy – Kodeks postępowania cywilnego (Dz.U.2015.1062) przepisy prawa nie stanowiły żadnych wymogów co do formy porozumienia wobec czego przyjmowano, iż porozumienie w przedmiocie sposobu wykonywania władzy rodzicielskiej i utrzymywania kontaktów z dzieckiem po rozwodzie zawarte mogło być w formie dowolnej – zarówno pisemnej (przedłożone, na przykład, jako załącznik do pozwu rozwodowego) jak i ustnej (uzyskane w toku rozprawy i wprowadzone do jej protokołu, nie wymagało w takiej formie podpisu małżonków). W chwili obecnej, ze względu na dokonaną wyżej wskazaną ustawą zmianę regulacji – porozumienie musi przyjąć formę pisemną. Treść postanowień z uwzględnionego porozumienia winna być wprowadzona przez sąd do sentencji wyroku rozwodowego.
Sąd, w przypadku przedstawienia porozumienia dotyczącego sposobu wykonywania władzy rodzicielskiej i utrzymywania kontaktów z dzieckiem po rozwodzie, ma obowiązek je uwzględnić, o ile porozumienie takie pozostaje w zgodzie z dobrem dziecka. Jeżeli rozwój umysłowy, stan zdrowia i stopień dojrzałości dziecka na to pozwala, sąd dokonując oceny winien wysłuchać dziecka (zgodnie z dyspozycją przepisu art. 216(1) § 1 i 2 Kodeksu postępowania cywilnego – Dz. U. 1964, nr 43, poz.296, ze zm., aktualny tekst ustawy tutaj: http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19640430296).
Poniżej przykładowe porozumienia o sposobie wykonywania władzy rodzicielskiej i utrzymywaniu kontaktów z dzieckiem po rozwodzie:
A
POROZUMIENIE MAŁŻONKÓW O SPOSOBIE WYKONYWANIA WŁADZY RODZICIELSKIEJ I UTRZYMYWANIU KONTAKTÓW ZE WSPÓLNYM MAŁOLETNIM SYNEM PO ROZWODZIE
Porozumienie zawarte w XXX, w dniu XX.XX.XXXX, pomiędzy:
– XXX, zam. XXX, PESEL: XXX – matką
a
– XXX, zam. XXX, PESEL: XXX – ojcem,
łącznie zwanych dalej w tekście: „rodzicami”,
w przedmiocie sposobu wykonywania władzy rodzicielskiej i utrzymywania kontaktów ze wspólnym małoletnim synem stron – XXX, urodzonym w XXX w dniu XX.XX.XXXX, po rozwodzie rodziców.
Rodzice ze względu na okoliczność, iż zamierzając wystąpić o rozwód, zawierają niniejsze porozumienie, postanawiając, co następuje:
1. władza rodzicielska nad wspólnym małoletnim synem stron – XXX, urodzonym w XXX w dniu XX.XX.XXXX, przysługiwać będzie obojgu rodzicom;
2. miejscem zamieszkania wspólnego małoletniego syna stron będzie każdorazowe miejsce zamieszkania ojca – XXX;
3. matka – XXX będzie miała prawo do kontaktów ze wspólnym małoletnim synem stron, także poza miejscem zamieszkania ojca i pod jego nieobecność:
a) w każdy drugi i trzeci weekend miesiąca, począwszy od piątku od godziny 18 do niedzieli do godziny 18,
b) w każdy drugi dzień Świąt Bożego Narodzenia od godziny 10 do godziny 18 oraz w każdy pierwszy dzień Świąt Wielkiej Nocy od godziny 10 do godziny 18,
c) w czasie ferii zimowych – w drugim tygodniu ich trwania, od poniedziałku od godziny 10 do niedzieli do godziny 18,
d) w czasie wakacji – od dnia 1 sierpnia od godziny 10 do dnia 30 sierpnia do godziny 18;
4. ojciec zobowiązuje się nie utrudniać kontaktów matki ze wspólnym małoletnim synem stron;
5. matka zobowiązuje się wykonywać kontakty ze wspólnym małoletnim synem stron;
6. koszty utrzymania i wychowania wspólnego małoletniego syna stron obciążają oboje rodziców, z tym, że matka zobowiązuje się do łożenia na ten cel kwoty 500 (pięciuset) złotych miesięcznie, która to kwota płatna będzie na rachunek bankowy ojca, nr rachunku: XXX, do 10 dnia każdego miesiąca wraz z ustawowymi odsetkami w wypadku uchybienia terminowi płatności którejkolwiek z rat;
7. wszelkie istotne decyzje dotyczące wspólnego małoletniego syna stron rodzice zobowiązują się podejmować wspólnie, a o ile to możliwe, po uprzednim wysłuchaniu małoletniego. W szczególności chodzi tu o decyzje dotyczące:
a) leczenia,
b) edukacji,
c) wyjazdu za granicę;
8. jednakże w bieżących sprawach bądź też sprawach pilnych decyzje ma prawo podjąć rodzic przy którym dziecko w danej chwili przebywa;
9. rodzice zobowiązują się budować pozytywny obraz drugiego rodzica w oczach dziecka;
10. rodzice zobowiązują się wykonywać niniejsze porozumienie zawsze mając na względzie dobro dziecka, w szczególności zaś rodzice zobowiązują się, że w przypadku zaistnienia sporu co do sposobu wykonywania niniejszego porozumienia, w pierwszej kolejności podejmą próbę polubownego rozwiązania tegoż sporu;
11. niniejsze porozumienie sporządzono w 3 jednobrzmiących egzemplarzach, po jednym dla każdej ze stron oraz jeden dla Sądu Okręgowego w XXX.
Czytelny podpis matki Czytelny podpis ojca
B
POROZUMIENIE W PRZEDMIOCIE SPOSOBU WYKONYWANIA WŁADZY RODZICIELSKIEJ I KONTAKTÓW Z DZIECKIEM
zawarte dnia XX.XX.XXXX w XXX pomiędzy:
1) XXX, zamieszkałą w XXX, PESEL: XXX, działającą w imieniu własnym, a
2) XXX, zamieszkałym w XXX, PESEL: XXX, działającym w imieniu własnym,
zwanymi dalej stronami.
Zważywszy, że strony niniejszego porozumienia prowadzą postępowanie rozwodowe przed Sądem Okręgowym w XXX Wydział XX Rodzinny,
Strony porozumienia zgodnie postanawiają, co następuje:
§1
Wykonywanie władzy rodzicielskiej nad ich wspólną córką XXX, urodzoną: XX.XX.XXXX, zostanie powierzone obojgu rodzicom. Miejscem zamieszkania córki będzie każdorazowe miejsce zamieszkania matki.
§2
W celu prawidłowego wykonywania władzy rodzicielskiej – współpracować i uzgadniać najważniejsze kwestie dotyczące wychowania córki, mając przy tym zawsze na względzie dobro dziecka oraz jego prawidłowy rozwój.
§3
Ojciec dziecka będzie mieć prawo do nieograniczonych kontaktów z dzieckiem, których to kontaktów terminy w zakresie minimum będą wyglądały następująco:
– w każdy pierwszy i trzeci weekend miesiąca, poczynając od piątku po zajęciach lekcyjnych do niedzieli do godziny 18.00, z zaznaczeniem, że córka będzie odbierana przez ojca ze szkoły i odprowadzana przez ojca do miejsca zamieszkania matki;
– każdego roku – pierwsze dwa tygodnie wakacji letnich i pierwszy tydzień ferii zimowych.
§4
W przypadku wystąpienia okoliczności utrudniających kontakt z córką w terminie wskazanym w § 3, strony uzgodnią ze sobą ewentualny inny termin dogodny dla obu stron.
Czytelny podpis matki Czytelny podpis ojca
Opracowano na podstawie:
– J. Pietrzykowski [w] K. Pietrzykowski [red], Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Komentarz., C.H. Beck, Warszawa 2015;
– H. Ciepła, Nowelizacje Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego z komentarzem., LexisNexis, Warszawa 2010;
– M. Manowska [w]J. Wierciński [red.], Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Komentarz., LexisNexis, Warszawa 2014.
Autor nie bierze odpowiedzialności za skutki zastosowania w praktyce informacji wynikających z powyższego artykułu. Autor wskazuje, iż zasadnym jest skonsultowanie się z prawnikiem – adwokatem bądź radcą prawnym przed podjęciem jakichkolwiek działań prawnych. Powyższy artykuł stanowi jedynie zarys bardzo szerokiej i złożonej kwestii prawnej. Prawa autorskie zastrzeżone.
