Odpowiedzialność za długi spadkowe.
Odpowiedzialność za długi spadkowe jest kwestią złożoną. Jej kształt zależy już chociażby od sposobu przyjęcia spadku czy też faktu dokonania działu spadku. W szczególny sposób uregulowana została odpowiedzialność spadkobiercy za zapisy i polecenia, a także – odpowiedzialność osoby na rzecz której uczyniono zapis windykacyjny … Niuansów jest wiele, mam nadzieję, że w ramach niniejszego wpisu uda mi się klarownie przedstawić Państwu tytułową kwestię. Zapraszam do lektury!
Regulacja.
Wpis dotyczy przede wszystkim przepisów art. 1030 – 10343 Kodeksu Cywilnego (ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 roku, tekst ustawy znajdziecie Państwo po kliknięciu w następujący link: http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19640160093).
Długi spadkowe.
Dla wyjaśnienia Państwu czym są długi spadkowe posłużę się orzeczeniem sądowym.
Tak więc z orzecznictwa sądowego…
Długi spadkowe to obowiązki, które musi wykonać spadkobierca. Odpowiedzialność ta jest konsekwencją wejścia w pozycję spadkodawcy. Z reguły są to zobowiązania różnego rodzaju, które obciążały spadkodawcę, związane z koniecznością wykonania umów, powstałe na skutek deliktu (odszkodowawcze), czy wynikające z bezpodstawnego wzbogacenia.
Wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 2 sierpnia 2016 roku, sygn. akt: I ACa 137/16.
Przed przyjęciem i po przyjęciu…
Odpowiedzialność za długi spadkowe będzie kształtować się różnie w zależności od tego czy spadkobierca przyjął już spadek czy jeszcze nie. Do chwili przyjęcia spadku spadkobierca ponosi odpowiedzialność za długi spadkowe tylko ze spadku, co jest oczywiście jedynym logicznym rozwiązaniem. Natomiast od chwili przyjęcia spadku spadkobierca odpowiada za długi spadkowe z całego swego majątku.
Wprost i z dobrodziejstwem inwentarza…
Sposób przyjęcia spadku ma podstawowe i oczywiste znaczenie dla odpowiedzialności spadkobiercy za długi spadkowe. W grę wchodzą dwa sposoby przyjęcia spadku – proste (albo inaczej: przyjęcie spadku wprost) oraz z dobrodziejstwem inwentarza.
W przypadku prostego przyjęcia spadku spadkobierca ponosi odpowiedzialność za długi spadkowe bez żadnego ograniczenia. Natomiast w sytuacji, gdy spadkobierca przyjmie spadek z dobrodziejstwem inwentarza, ponosi on odpowiedzialność za długi spadkowe tylko do wartości ustalonego w wykazie inwentarza albo spisie inwentarza stanu czynnego spadku.
Ważne!
Wskazane wyżej ograniczenie odpowiedzialności spadkobiercy, który przyjął spadek z dobrodziejstwem inwentarza odpada, jeżeli spadkobierca podstępnie pominął w wykazie inwentarza lub podstępnie nie podał do spisu inwentarza przedmiotów należących do spadku lub przedmiotów zapisów windykacyjnych albo podstępnie uwzględnił w wykazie inwentarza lub podstępnie podał do spisu inwentarza nieistniejące długi. Ustawa wiąże więc dobrodziejstwo inwentarza z uczciwością i rzetelnością spadkobiercy!
W tym miejscu warto opisać jeszcze jedną kwestię – mianowicie sytuację „pominięcia” przez spadkobiercę, który przyjął spadek z dobrodziejstwem inwentarza, niektórych długów spadkowych przy spłacie. Spadkobierca taki, jeżeli spłacił niektóre długi spadkowe, a nie wiedział i przy dołożeniu należytej staranności nie mógł się dowiedzieć o istnieniu innych długów spadkowych, ponosi odpowiedzialność za niespłacone długi spadkowe tylko do wysokości różnicy między wartością stanu czynnego spadku a wartością świadczeń spełnionych na zaspokojenie długów spadkowych, które spłacił (czyli w istocie jego odpowiedzialność nie ulega zwiększeniu).
Natomiast spadkobierca, który przyjął spadek z dobrodziejstwem inwentarza i spłacając niektóre długi spadkowe, wiedział lub przy dołożeniu należytej staranności mógł się dowiedzieć o istnieniu innych długów spadkowych, ponosi odpowiedzialność za te długi ponad wartość stanu czynnego spadku, jednakże tylko do takiej wysokości, w jakiej byłby obowiązany je zaspokoić, gdyby spłacał należycie wszystkie długi spadkowe. Powyższa reguła jest jednak wyłączona w stosunku do spadkobiercy niemającego pełnej zdolności do czynności prawnych oraz spadkobiercy, co do którego istnieje podstawa do jego ubezwłasnowolnienia.
Odpowiedzialność przed i po dziale spadku…
Do chwili działu spadku spadkobiercy ponoszą solidarną odpowiedzialność za długi spadkowe. Odpowiedzialność solidarna, najprościej rzecz ujmując, polega na tym, że wierzyciel może żądać spłaty całości długu od wybranego przez siebie, dłużnika (lub kilku wybranych, a jeżeli taka będzie jego wola – od wszystkich dłużników). Jeżeli jeden ze spadkobierców spełnił świadczenie, może on żądać zwrotu od pozostałych spadkobierców w częściach, które odpowiadają wielkości ich udziałów.
Natomiast od chwili działu spadku spadkobiercy ponoszą odpowiedzialność za długi spadkowe w stosunku do wielkości swoich udziałów.
I inne przypadki…
Odpowiedzialność spadkobiercy z tytułu zapisów zwykłych i poleceń zawsze ogranicza się do wartości stanu czynnego spadku. W przypadku przekroczenia wyżej wskazanej wartości, wszystkie zapisy zwykłe i polecenia ulegają proporcjonalnej redukcji – takiej by łącznie nie przekroczyły stanu czynnego spadku. Dalsze ograniczenia odpowiedzialności mogą wynikać również z przepisów dotyczących zachowku (warto zajrzeć do wpisu: http://adwokatmarczak.pl/artykuly/zachowek-komu-sie-nalezy-i-w-jakiej-wysokosci/).
Zupełnie oddzielną kwestią jest kwestia odpowiedzialności osób na rzecz których spadkodawca uczynił zapisy windykacyjne. Osoby te, do chwili działu spadku, ponoszą solidarną odpowiedzialność za długi spadkowe wraz ze spadkobiercami. Rozliczenia między spadkobiercami i osobami, na których rzecz zostały uczynione zapisy windykacyjne, następują proporcjonalnie do wartości otrzymanych przysporzeń. Spadkobiercom uwzględnia się ich udział w wartości ustalonego w wykazie inwentarza albo spisie inwentarza stanu czynnego spadku. Natomiast po dokonaniu działu spadku spadkobiercy i osoby, na których rzecz zostały uczynione zapisy windykacyjne, ponoszą odpowiedzialność za długi spadkowe proporcjonalnie do wartości otrzymanych przez nich przysporzeń. Odpowiedzialność osoby, na której rzecz został uczyniony zapis windykacyjny za długi spadkowe, jest jednakże ograniczona do wartości przedmiotu zapisu windykacyjnego. Wartość przedmiotu zapisu windykacyjnego określana jest według stanu i cen z chwili otwarcia spadku.
Na sam koniec należy jeszcze napomnieć, że spadkobiercę w związku z dziedziczeniem dotknąć mogą pewne dodatkowe „obowiązki”. Przykładem niech będą tutaj szczególne uprawnienia dziadków spadkodawcy. Otóż jeżeli dziadkowie spadkodawcy znajdują się w niedostatku i nie mogą otrzymać należnych im środków utrzymania od osób, na których ciąży względem nich ustawowy obowiązek alimentacyjny, mogą żądać od spadkobiercy nieobciążonego takim obowiązkiem środków utrzymania w stosunku do swoich potrzeb i do wartości jego udziału spadkowego…
Stan prawny na dzień: 10 sierpnia 2017 roku.
Autor: adwokat Maciej Marczak, Kancelaria Adwokacka w Łodzi i Zduńskiej Woli.
Autor nie bierze odpowiedzialności za skutki zastosowania w praktyce informacji wynikających z powyższego artykułu. Autor wskazuje, iż zasadnym jest skonsultowanie się z prawnikiem – adwokatem bądź radcą prawnym przed podjęciem jakichkolwiek działań prawnych. Powyższy artykuł stanowi jedynie zarys bardzo szerokiej i złożonej kwestii prawnej. Prawa autorskie zastrzeżone.
