Odpowiedzialność za długi małżonka.

Pytanie: „Mój mąż jest przedsiębiorcą, prowadzi firmę wpisaną do CEIDG. Założył ją krótko po naszym ślubie. Ostatnio dowiedziałam się, że na potrzeby firmy zaciągane były duże pożyczki. Przestraszyłam się. Czy jestem odpowiedzialna za długi firmy męża i czy grozi mi konieczność ich spłacania? Czy istnieje zagrożenie egzekucją, na przykład, z naszego wspólnego domu? Nie podpisywałam nigdy żadnych umów pożyczkowych, mąż nawet nie poinformował mnie o zaciągnięciu pożyczek. Nie zawieraliśmy nigdy intercyzy.”.

Z chwilą zawarcia małżeństwa powstaje między małżonkami z mocy samego prawa wspólność majątkowa – tzw. wspólność ustawowa. W przypadku tego ustroju majątkowego występują trzy masy majątkowe – majątek wspólny oraz majątki osobiste małżonków. Do majątku wspólnego należą przedmioty majątkowe nabyte w czasie trwania wspólności ustawowej przez oboje małżonków lub jedno z nich, w szczególności – pobrane wynagrodzenie za pracę i dochody z innej działalności zarobkowej oraz dochody z majątku wspólnego, a także – dochody z majątków osobistych małżonków. Natomiast przedmioty majątkowe nieobjęte wspólnością ustawową należą do jednego z majątków osobistych. Zakres przedmiotów majątkowych wchodzących do majątków osobistych określa szczegółowo przepis art. 33 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego.

Jednoosobowa (indywidualna) działalność gospodarcza jest najprostszym rodzajem „firmy” (dlaczego w cudzysłowie? zobacz -> http://instytucje.blogspot.com/2020/05/przedsiebiorca-przedsiebiorstwo-firma.html). Osoba prowadząca taką działalność odpowiada całym swoim majątkiem za zobowiązania powstałe w wyniku prowadzenia działalności.

Zwrot „całym swoim majątkiem” w odniesieniu do osoby pozostającej w ustroju wspólności ustawowej może mieć różne znaczenie, w zależności od okoliczności danego przypadku, w szczególności od tego czy zobowiązanie zaciągnięte zostało przez jednego małżonka za zgodą drugiego, a także chociażby – czasu powstania zobowiązania.

I tak…

Jeżeli małżonek zaciągnął zobowiązanie za zgodą drugiego małżonka – wierzyciel może żądać zaspokojenia z majątku osobistego małżonka, który zaciągnął zobowiązanie oraz z majątku wspólnego małżonków.

Ważne!

Zgoda powinna być wyrażona przed zaciągnięciem zobowiązania. Zgoda może być udowodniona wyłącznie dokumentem urzędowym lub prywatnym.

Natomiast jeżeli małżonek zaciągnął zobowiązanie bez zgody drugiego małżonka albo zobowiązanie nie wynika z czynności prawnej (a np. z zawinionego wyrządzenia komuś szkody) – wierzyciel może żądać zaspokojenia z majątku osobistego dłużnika, z jego wynagrodzenia za pracę, dochodów uzyskanych z innej działalności zarobkowej, czy wreszcie – korzyści uzyskanych z jego praw autorskich i praw pokrewnych, praw własności przemysłowej oraz innych praw twórcy. Jeżeli wierzytelność powstała w związku z prowadzeniem przedsiębiorstwa – wierzyciel może żądać zaspokojenia także z przedmiotów majątkowych wchodzących w skład przedsiębiorstwa.

Wreszcie – jeżeli wierzytelność powstała przed powstaniem wspólności lub dotyczy majątku osobistego jednego z małżonków, wierzyciel może żądać zaspokojenia z majątku osobistego dłużnika, z jego wynagrodzenia za pracę, dochodów uzyskanych z innej działalności zarobkowej, czy wreszcie – korzyści uzyskanych z jego praw autorskich i praw pokrewnych, praw własności przemysłowej oraz innych praw twórcy.

Ważne!

Wierzyciel małżonka nie może w czasie trwania wspólności ustawowej żądać zaspokojenia z udziału, który w razie ustania wspólności przypadnie temu małżonkowi w majątku wspólnym lub w poszczególnych przedmiotach należących do tego majątku.

Przechodząc na grunt analizowanego przypadku, w świetle powyżej podanych informacji, stwierdzić należy, że pytająca nie będzie odpowiadać własnym majątkiem osobistym za zobowiązania zaciągnięte przez męża. Ponieważ pytająca nie wyraziła nigdy zgody na zaciągnięcie przez męża pożyczek – pożyczkodawca nie będzie mógł dochodzić zwrotu pożyczonych kwot także i z majątku wspólnego małżonków (z wyłączeniem – wynagrodzenia za pracę męża, jeśli takie również uzyska, dochodów uzyskanych przez niego z innej działalności zarobkowej, korzyści z wymienionych wcześniej w tekście praw), w tym ze wspomnianego w pytaniu – wspólnego domu małżonków. Niestety, z zadanego pytania nie wynika czy pożyczki zostały zaciągnięte w związku z prowadzeniem przedsiębiorstwa. Należy w tym miejscu wyjaśnić, że nie każdy prowadzący we własnym imieniu działalność gospodarczą (przedsiębiorca) prowadzi przedsiębiorstwo. Przyjmując, że pożyczki zaciągnięte zostały w związku z prowadzeniem przedsiębiorstwa – dług może być zaspokojony także ze składników majątkowych wchodzących w skład przedsiębiorstwa.

I jeszcze kilka uwag. Nie można wykluczyć, że wierzyciel, przy spełnieniu pewnych warunków, będzie żądał ustanowienia rozdzielności majątkowej między pytającą a jej mężem przez sąd. Otworzy to dla wierzyciela niewątpliwie szersze możliwości zaspokojenia jego roszczeń.

Zaznaczam również, że powyższe zasady dotyczą jedynie zobowiązań cywilnoprawnych takich jak chociażby – pożyczki w zadanym pytaniu. Nie dotyczą natomiast zobowiązań o charakterze publicznoprawnym, takich jak przykładowo – podatki. Zgodnie z Ordynacją podatkową w przypadku zobowiązań podatkowych podatnik pozostający w związku małżeńskim ponosi odpowiedzialność swoim majątkiem osobistym, a także majątkiem wspólnym (zob. art. 26 i 29 Ordynacji podatkowej). Odpowiedzialność jest w tym przypadku niewątpliwie szersza.

Polecam również wpisy:

• o leasingu w kontekście podziału majątku wspólnego małżonków – http://adwokatmarczak.pl/artykuly/leasing-a-podzial-majatku-wspolnego-malzonkow/
• o ustanowieniu rozdzielności majątkowej przez sąd – http://instytucje.blogspot.com/2019/08/ustanowienie-rozdzielnosci-majatkowej.html
• o umownych ustrojach majątkowych – rozdzielności majątkowej i rozdzielności majątkowej z wyrównaniem dorobków – http://instytucje.blogspot.com/2018/05/umowne-ustroje-majatkowe-w-mazenstwie.html
• o rozliczaniu wydatków i nakładów między małżonkami – http://instytucje.blogspot.com/2018/03/podzia-majatku-mazonkow-rozliczenie.html

Stan prawny na dzień: 4 czerwca 2020 roku.

Autor: adwokat Maciej Marczak, Kancelarie Adwokackie w Łodzi oraz w Zduńskiej Woli.

Autor nie bierze odpowiedzialności za skutki zastosowania w praktyce informacji wynikających z powyższego artykułu. Autor wskazuje, iż zasadnym jest skonsultowanie się z prawnikiem – adwokatem bądź radcą prawnym przed podjęciem jakichkolwiek działań prawnych. Powyższy artykuł stanowi jedynie zarys bardzo szerokiej i złożonej kwestii prawnej. Prawa autorskie zastrzeżone.