Kara umowna za opóźnienie dostawy a Konwencja CMR.

Z mojego doświadczenia zawodowego wynika, że strony umów przewozu powszechnie stosują klauzule stanowiące kary umowne za opóźnienie dostawy. Czy praktyka taka – w przypadku umów podlegających regulacji Konwencji CMR, jest prawidłowa? O tym w niniejszym wpisie!

Na które przepisy spojrzeć?

We wpisie oczywiście będę poruszał przepisy Konwencji o umowie międzynarodowego przewozu drogowego towarów (CMR) z Genewy z dnia 19 maja 1956 roku, konkretnie przepisy art. 23 ust. 5 oraz art. 41 ust. 1 i 2. O samej karze umownej w świetle prawa polskiego pisałem już wcześniej, artykuł znajduje się pod następującym linkiem: http://adwokatmarczak.pl/artykuly/kara-umowna-co-warto-o-niej-wiedziec/. Zaś o odpowiedzialności przewoźnika za opóźnienie dostawy na gruncie Konwencji CMR przeczytać możecie Państwo w następującym wpisie: http://adwokatmarczak.pl/artykuly/odpowiedzialnosc-przewoznika-za-opoznienie-dostawy-na-gruncie-konwencji-cmr/.

Kara umowna w prawie polskim.

/zakładam, na potrzeby wpisu, że prawem właściwym dla umowy jest prawo polskie/

W przypadku nienależytego wykonania zobowiązania niepieniężnego (tak należałoby kwalifikować opóźnienie dostawy) kara umowna podlega zapłacie w oznaczonej w umowie wysokości. Nie ma tutaj znaczenia wysokość szkody wynikającej z nienależytego wykonania zobowiązania, dłużnik musi wykazać jedynie, że taka kara w istocie była zastrzeżona i doszło do nienależytego wykonania umowy.

Co mówi Konwencja CMR o odszkodowaniu za opóźnienie dostawy?

Przede wszystkim musimy zdać sobie sprawę z tego, że Konwencja CMR nie przewiduje odszkodowania za sam fakt opóźnienia dostawy. Funkcjonujące w powszechnej świadomości przewoźników i ich klientów przeświadczenie, wiążące sam fakt opóźnienia z powstaniem określonych uprawnień/obowiązków majątkowych, jest błędne. Przewoźnik jest zobowiązany do zapłaty odszkodowania za opóźnienie dostawy tylko wtedy, gdy z opóźnienia tego wynika dla podmiotu uprawnionego szkoda. Podmiot uprawniony musi tą szkodę udowodnić – zarówno związek między opóźnieniem i szkodą jak i wysokość szkody!

Co mówi Konwencja CMR o klauzulach umownych naruszających jej postanowienia?

Konwencja CMR wprost stanowi, iż nieważne są, z zastrzeżeniem nielicznych wyjątków, klauzule umowne naruszające jej postanowienia. W szczególności zwraca się uwagę, iż nieważne są takie klauzule, którymi przenoszony jest ciężar dowodu. Nieważność klauzuli sprzecznej z Konwencją nie powoduje nieważności całej umowy.

Co z tego wszystkiego wynika?

Wierzyciel, dla którego zastrzeżona została kara umowna, nie ma obowiązku wykazania okoliczności poniesienia szkody ani też jej wysokości. Przewoźnik broniąc się przed karą umowną może powołać się na tzw. miarkowanie kary umownej, będzie musiał jednak udowodnić, że jego kontrahent szkody nie poniósł bądź była ona dużo mniejsza od zastrzeżonej kary. Zgodnie zaś z Konwencją – to na podmiocie uprawnionym spoczywa obowiązek udowodnienia szkody, wynikającej z opóźnienia dostawy, oraz jej wysokości. W istocie zastrzeżenie kary umownej jest więc postanowieniem, które przenosi ciężar dowodu (z podmiotu uprawnionego na przewoźnika).

Wnioski.

Zastrzeżenie kary umownej na wypadek opóźnienia w dostawie, w umowie podlegającej regulacji Konwencji CMR, jest nieważne. Konwencja CMR bowiem wprost stanowi, iż wszelkie postanowienia umowne przenoszące ciężar dowodu wbrew postanowieniom Konwencji, są nieważne.

Wobec powyższego – przewoźnik, względem którego podmiot uprawniony dochodzi kary umownej, zastrzeżonej w umowie przewozu podlegającej regulacji Konwencji CMR, nie powinien uznawać zgłaszanych roszczeń i wypłacać zastrzeżonej kary umownej lecz winien domagać się precyzyjnego wykazania (udowodnienia) wysokości poniesionej przez podmiot uprawniony, w związku z opóźnieniem dostawy, szkody. Podmiot uprawniony ma nikłe szanse na uzyskanie takiej, zastrzeżonej na wypadek opóźnienia dostawy, kary umownej przed sądem.

Z punktu widzenia zaś kontrahenta przewoźnika („podmiotu uprawnionego”) – warto pamiętać, że kary umowne zastrzegane na wypadek opóźnienia dostawy, jeżeli umowa podlega regulacji Konwencji CMR, będą wyjątkowo słabą gwarancją zabezpieczenia interesów. Warto mieć to na uwadze zawierając umowę przewozu…

Stan prawny na dzień: 22 lutego 2017 roku.

Autor: adw. Maciej Marczak

Autor nie bierze odpowiedzialności za skutki zastosowania w praktyce informacji wynikających z powyższego artykułu. Autor wskazuje, iż zasadnym jest skonsultowanie się z prawnikiem – adwokatem bądź radcą prawnym przed podjęciem jakichkolwiek działań prawnych. Powyższy artykuł stanowi jedynie zarys bardzo szerokiej i złożonej kwestii prawnej. Prawa autorskie zastrzeżone.