Kara łączna.

We wpisie – o karze łącznej. A konkretnie – o warunkach orzekania kary łącznej, celach, jakie kara łączna ma realizować, o wymiarze kary łącznej oraz o warunkowym zawieszeniu wykonania kary łącznej. Samą procedurę orzekania kary łącznej, w tym procedurę wydawania „wyroku łącznego”, opiszę natomiast w następnym artykule. A teraz zapraszam już do lektury!

Regulacja.

W niniejszym wpisie analizować będę przepisy art. 85 – 90 Kodeksu karnego (ustawa z dnia 6 czerwca 1997 roku, aktualny tekst do znalezienia tutaj: http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19970880553).

Wspomnę tylko, że regulacja dotycząca kary łącznej podlegała w ostatnim czasie licznym i poważnym zmianom – we wpisie omówiony zostanie jedynie aktualny na czas jego powstania stan prawny.

Warunki orzekania kary łącznej.

Czyli innymi słowy – kiedy można (i trzeba!) orzec karę łączną. Otóż – sąd orzeka karę łączną jeżeli sprawca popełnił dwa lub więcej przestępstw i wymierzono za nie kary tego samego rodzaju albo inne podlegające łączeniu. Podstawą orzeczenia kary łącznej są wymierzone i podlegające wykonaniu w całości lub w części kary lub kary łączne za przestępstwa (z zastrzeżeniem przepisu art. 89 Kodeksu karnego).

To przesłanki pozytywne, teraz czas na negatywne – wyłączające orzeczenie kary łącznej.

Jeżeli po rozpoczęciu, a przed zakończeniem wykonywania kary lub kary łącznej – sprawca popełnił przestępstwo, za które orzeczono karę tego samego rodzaju lub inną podlegającą łączeniu, orzeczona kara nie podlega łączeniu z karą odbywaną w czasie popełnienia czynu. Jeżeli kara wykonywana lub orzeczona, o której mowa w poprzednim zdaniu, stanie się następnie podstawą orzeczenia kary lub kar łącznych, zakaz łączenia kar odnosi się również do tej kary lub kar łącznych.

Ważne!

Karą łączną nie obejmuje się również kar orzeczonych wyrokami zapadłymi w państwach członkowskich Unii Europejskiej (zob. przepis art. 114a Kodeksu karnego)!

Kodeks karny przewiduje więc zarówno przesłanki pozytywne (takie, które muszą wystąpić) oraz negatywne („wyłączające”) orzeczenia kary łącznej. Warto podkreślić, że w przypadku, gdy spełnione są warunki wymierzenia kary łącznej – sąd ma obowiązek orzec taką karę!

Kara łączna – wymiar.

Karę łączną sąd wymierza w granicach od najwyższej z kar orzeczonych za poszczególne przestępstwa do ich sumy, nie przekraczając jednak równocześnie – 810 stawek dziennych grzywny, 2 lat ograniczenia wolności albo 20 lat pozbawienia wolności. Karę pozbawienia wolności wymierza się w miesiącach i latach.

To zasada ogólna. Istnieją jednak przepisy szczególne, na które warto zwrócić uwagę. Oto one!

Jeżeli suma orzeczonych kar pozbawienia wolności wynosi 25 lat albo więcej, a chociaż jedna z podlegających łączeniu kar wynosi nie mniej niż 10 lat, sąd może orzec karę łączną 25 lat pozbawienia wolności.

Wymierzając karę łączną ograniczenia wolności, sąd określa na nowo obowiązki lub wymiar potrącenia, o których mowa w przepisie art. 34 § 1a Kodeksu karnego, sąd może również nałożyć na sprawcę obowiązki wymienione w przepisach art. 72 § 1 pkt 2-7a Kodeksu karnego, czy wreszcie – orzec świadczenie pieniężne wymienione w przepisie art. 39 pkt 7 Kodeksu karnego.

W razie skazania za zbiegające się przestępstwa na kary pozbawienia wolności i ograniczenia wolności sąd wymierza karę łączną pozbawienia wolności, przyjmując, że miesiąc ograniczenia wolności równa się 15 dniom pozbawienia wolności. Natomiast jeżeli za zbiegające się przestępstwa orzeczono kary pozbawienia wolności oraz ograniczenia wolności i kara łączna pozbawienia wolności nie przekroczyłaby 6 miesięcy, a kara łączna ograniczenia wolności – 2 lat, sąd może orzec te kary łączne jednocześnie, jeżeli oczywiście cele kary zostaną w ten sposób spełnione.

Jeżeli najsurowszą karą orzeczoną za jedno ze zbiegających się przestępstw jest kara 25 lat pozbawienia wolności albo dożywotniego pozbawienia wolności, orzeka się tę karę jako karę łączną. W przypadku zbiegu dwóch lub więcej kar 25 lat pozbawienia wolności sąd może orzec jako karę łączną karę dożywotniego pozbawienia wolności.

Orzekając karę łączną grzywny, sąd określa na nowo wysokość stawki dziennej, wysokość tejże stawki nie może jednak przekraczać najwyższej ustalonej poprzednio. Jeżeli natomiast chociaż jedna z podlegających łączeniu grzywien jest wymierzona kwotowo, kara łączna grzywny musi być wymierzona kwotowo. Szczególna regulacja dotyczy sytuacji, w której chociaż jedna z podlegających łączeniu grzywien została orzeczona na podstawie przepisu przewidującego wyższą górną granicę ustawowego zagrożenia tą karą niż granica określona w ogólnych przepisach dotyczących wysokości grzywny (przepis art. 33 § 1 Kodeksu karnego).

Cele orzeczenia kary łącznej.

Orzekając karę łączną, sąd bierze pod uwagę przede wszystkim:

• cele zapobiegawcze i wychowawcze, które kara ma osiągnąć w stosunku do skazanego,
• a także potrzeby w zakresie kształtowania świadomości prawnej społeczeństwa.

Biorąc pod uwagę wskazane wyżej cele, a także możliwy wymiar kary łącznej, o którym pisałem w poprzednim śródtytule, możemy powiedzieć, iż sąd orzekając karę łączną opiera się na jednej z trzech zasad:

• absorpcji (kara łączna w wysokości najwyższej z kar, które są łączone),
• kumulacji (kara łączna to suma kar, które są łączone) oraz
• asperacji (pośrednio między wcześniej wskazanymi zasadami).

Wybór zasady jest uzależniony od oceny okoliczności konkretnego wypadku, w tym w szczególności więzi o charakterze przedmiotowym i podmiotowym pomiędzy poszczególnymi przestępstwami, za które wymierzono kary, które są łączone.

Należy stanowczo podkreślić, iż całkowicie błędne jest powszechnie funkcjonujące wyobrażenie, iż kara łączna stanowić musi „ukłon” w stronę skazanego! Nie istnieje żaden przepis, który nakazywałby orzeczenie kary łącznej z korzyścią dla skazanego!

Warunkowe zawieszenie wykonania kary łącznej.

W razie skazania za zbiegające się przestępstwa na kary pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem i bez warunkowego zawieszenia ich wykonania sąd może warunkowo zawiesić wykonanie kary łącznej w wymiarze nieprzekraczającym roku, jeżeli sprawca w czasie popełnienia każdego z tych przestępstw nie był skazany na karę pozbawienia wolności i jest to wystarczające do osiągnięcia wobec niego celów kary, a w szczególności zapobieżenia powrotowi do przestępstwa. W razie skazania za zbiegające się przestępstwa na kary pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem ich wykonania sąd może w wyroku łącznym orzec karę łączną pozbawienia wolności bez warunkowego zawieszenia jej wykonania.

Ważne!

Nie jest dopuszczalne warunkowe zawieszenie wykonania kary łącznej, jeżeli żadna z orzeczonych kar jednostkowych wymienionych w ramach kary łącznej (dotyczy to też wyroku łącznego) nie została warunkowo zawieszona!

Sąd orzeka karę łączną pozbawienia wolności bez warunkowego zawieszenia jej wykonania, przyjmując, że miesiąc kary pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania równa się 15 dniom kary pozbawienia wolności bez warunkowego zawieszenia jej wykonania.

Jeżeli chociażby jedną z kar podlegających łączeniu jest kara pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania orzeczona na podstawie przepisu art. 60 § 5 Kodeksu karnego, sąd może warunkowo zawiesić wykonanie kary łącznej nieprzekraczającej wymiaru kary pozbawienia wolności, orzeczonej na podstawie tego przepisu.

Orzekając karę łączną pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania, sąd może orzec grzywnę określoną w przepisie art. 71 § 1 Kodeksu karnego, chociażby jej nie orzeczono za pozostające w zbiegu przestępstwa. Natomiast w przypadku zbiegu orzeczeń o okresach próby sąd orzeka okres próby oraz związane z nim obowiązki na nowo.

Łączenie środków karnych i środków zabezpieczających.

Środki karne, przepadek, środki kompensacyjne, środki zabezpieczające oraz dozór stosuje się, chociażby orzeczono je tylko co do jednego ze zbiegających się przestępstw, zaś w przypadku orzeczenia za zbiegające się przestępstwa pozbawienia praw publicznych, zakazów lub obowiązku tego samego rodzaju, sąd stosuje odpowiednio przepisy o karze łącznej.

Stan prawny na dzień: 19 września 2017 roku.

Autor: adwokat Maciej Marczak, Kancelaria Adwokacka w Łodzi oraz Zduńskiej Woli.

Autor nie bierze odpowiedzialności za skutki zastosowania w praktyce informacji wynikających z powyższego artykułu. Autor wskazuje, iż zasadnym jest skonsultowanie się z prawnikiem – adwokatem bądź radcą prawnym przed podjęciem jakichkolwiek działań prawnych. Powyższy artykuł stanowi jedynie zarys bardzo szerokiej i złożonej kwestii prawnej. Prawa autorskie zastrzeżone.